De dagen worden korter, nachten langer. Voor veel schildpadden is dit het moment dat ze in winterslaap gaan. Gedurende deze periode hoeft het lichaam van de schildpad minder hard te werken en belangrijke lichaamsfuncties als spijsvertering worden stopgezet. Op deze manier ontspannen ze gedurende de wintermaanden en komen ze volledig tot rust. In de lente worden ze uitgerust wakker, klaar voor een nieuw en actief seizoen! In dit artikel lees je welke voorbereiding belangrijk is en hoe de winterslaap in zijn werk gaat.
Niet alle soorten houden winterslaap
Allereerst is het belangrijk te realiseren dat niet alle soorten schildpadden een winterslaap houden. De meeste moeras/water schildpadden houden een winterslaap. Wanneer je de dieren in het Nederlandse klimaat in een vijver houdt zullen ze sowieso de winter slapend doorbrengen. Ook veel schildpadden die in een aquarium gehouden worden, zullen winterslaap houden. Dit geldt enkel voor schildpadden die hun oorsprong vinden in de koudere streken van de wereld komen, de regio’s waar een subtropisch of landklimaat heerst.
Wanneer winterslaap?
Wanneer je schildpad precies in winterslaap gaat is moeilijk te zeggen. Meestal is vanaf het moment dat de dagen korter worden, de nachten kouder en het eerder donker wordt merkbaar dat het dier de winterslaap voorbereidt. Dit is in meestal in of oktober.
Hoe herken je de winterslaap?
Het gedrag van je schildpad is een goede indicator dat het dier een winterslaap voorbereid. Je schildpad wordt lui en verbergt zich in donkere hoekjes, bijvoorbeeld zijn schuilplaats. Het opzoeken van beschutting en verstopgedrag zijn allen tekenen dat de winterslaap begint.
Voorbereidingen
Het is belangrijk dat de darmpjes van je schildpad goed leeg zijn wanneer de winterslaap begint. Gedurende de winterslaap zal de spijsvertering namelijk helemaal stil komen te liggen. Eventuele aanwezig etensresten gaan dan rotten. Dit kan ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid van het dier en betekent in veel gevallen zelfs de dood.
Om deze reden is het belangrijk tijdig te stoppen met voeden van je schildpad. Gedurende de zomermaanden geef je voldoende voeding. Vervolgens bouw je de voeding af en ongeveer 1 a 2 maanden voor de winterslaap geef je geen eten meer. De darmpjes kunnen zo goed leeg raken en schoon worden voor de rustperiode. Daarnaast kan het handig zijn een ondiep en warm bad te geven. Dit zorgt ervoor dat de ontlasting goed loskomt. Na het bad kan de winterslaap voorbereid worden.
De winterslaap begint
Zet de schildpad na zijn baden terug in het aquarium. Zet de verwarming en verlichting uit zodat de temperatuur terugloopt. De watertemperatuur zal teruglopen tot op kamertemperatuur. Daarna dient het water verder afgekoeld te worden tot een temperatuur van ongeveer 18 graden.
Het winterverblijf
Nu kan de schildpad in zijn winterslaapverblijf gezet worden, bijvoorbeeld een kist of een krat. Bedek de bodem hiervan met bladeren of stro; een laag kranten voldoet ook. Zet de kist vervolgens gedurende de winterperiode op een koele plaats met een lage luchtvochtigheid. Schommelende temperaturen en vochtigheid zorgen voor een minder goede rust, kies daarom bij voorkeur een plaats waar beiden constant vrijwel hetzelfde zijn. Een kelder is hiervoor ideaal.
Je schildpad uit winterslaap halen
De winterslaap duurt ongeveer drie a vier maanden. Na die periode kan de schildpad weer wakker gemaakt worden. Laat de temperatuur hiervoor geleidelijk aan oplopen. Het dier zal hierdoor rustig aan wakker worden. Is je schildpad wakker? Dan is het weer tijd voor een bad. Hierna kun je hem volledig laten ontwaken in zijn aquarium bij een watertemperatuur van ongeveer 22 graden.
Winterslaap bij buitenschildpad in vijver
Een schildpad die gewend is buiten in een vijver te leven dient anders benaderd te worden. Een volwassen dier zou buiten moeten kunnen overwinteren wanneer de vijver een diepte heeft van ongeveer 1,2 meter en een modderige bodem. Wanneer de tijd voor de winterslaap is aangebroken zal de schildpad zich in de bodem ingraven en tot rust komen. Houd dit wel goed in de gaten, als het goed is zal je de schildpad wanneer het kouder wordt niet meer boven water zien.
Ook met schildpadden die buiten leven is het van groot belang te zorgen dat de darmpjes leeg zijn wanneer het dier begint aan de winterslaap. Begin ook in dit geval vanaf twee maanden voorafgaand aan de winterslaap (rond september) minder voedsel te geven en bouw dit in een paar weken af tot je geen eten meer geeft. Al het voedsel zal zo verteerd zijn en de darmpjes mooi schoon.
Ik heb een vraag, dus in het nieuws kwam het al voor dat reptielen eerder uit hun winterslaap komen. Bij mijn schildpad gebeurde dit ook maar mogen ze zeg maar een pauze hebben van die winterslaap en een tijdje later weer in winterslaap gaan en mogen ze in die periode voedsel krijgen?
Mijn waterschildpad houd geen winterslaap en eet het hele jaar door,is dat normaal?
Hij is ongeveer 10 jaar.
In de zomer zit hij buiten in een vijver en vanaf begin oktober zet ik heb binnen in een aquarium bij een water temperatuur van 22 graden
Wij hebben 3 geelwang schildpadden buiten in de vijver. 2 Zien we niet meer, die zijn Al in winterslaap. Maar 1 ligt overdag nog op t gras! Zelfs s avonds om 22.00u. Wij zijn bang dat dit niet goed gaat. Wie weet wat we moeten/ kunnen doen?
Ik had wel een vraag mijn schildpad doet dit ook niet is ook heel klein bijna baby denk 2 tot3 cm groot en zijn schild is zacht geworden help wat moet ik doen
Groetjes Chiel van Steenis
Ik heb een andere vraag: mijn waterschildpad slaapt elk jaar (minstens dertig jaar al) in het bodemslijk van haar/zijn vijvertje van september/oktober tot maart/april. Heel normaal dus.
Maar hoe kan dat?
Een schildpad heeft toch geen kieuwen. Waar haalt het beestje zijn zuurstof vandaan?
Interessante vraag Herman! Het klopt inderdaad dat schildpadden geen kieuwen hebben. Toch halen deze dieren gedurende de winterslaap zuurstof uit het water.
Gedurende de winterslaap vertragen verschillende lichaamsfuncties: de lichaamstemperatuur gaat omlaag, de hartslag daalt en de stofwisseling en organen werken minder snel. Het gevolg is dat het lichaam van de schildpad prima uit de voeten kan met een aanzienlijk kleinere hoeveelheid zuurstof.
Zuurstof blijft dus wel altijd nodig om te overleven. Om in deze behoefte te voldoen, kan het dier de geringe hoeveelheid zuurstof die gedurende de winterslaap nodig is via onder anderen de slijmvliezen opnemen uit het water. De zuurstof komt zo direct in de bloedbaan terecht en wordt dus super efficiënt opgenomen. Schildpadden kunnen dus inderdaad onder water “ademen”, maar zijn hiertoe alleen in staat omdat ze ook zeer weinig zuurstof nodig hebben in de winterslaap. Wanneer ze actief zijn moeten ze ademen via de lucht.