Kameleons staan bekend om hun capaciteiten van kleur te veranderen. Ze kunnen andere kleuren aannemen en doen dit voornamelijk afhankelijk van de situatie waarin ze verkeren. In tegenstelling tot wat de meeste mensen denken, heeft de kleurverandering niets te maken met het aannemen van een camouflagekleur om op te gaan in de omgeving. Benieuwd waarom deze reptielen dan wel van kleur veranderen en hoe ze dit doen? Dit artikel geeft alle antwoorden op je vragen!
Verkleuring bij dieren
Het veranderen van kleur komt bij verschillende diersoorten voor. De kameleon is ongetwijfeld de bekendste diersoort die in staat is zijn kleur aan te passen, maar is hierin zeker niet de enige. Zo zijn er verschillende dieren die in de zee leven (waaronder pijlinktvissen en zeepaardjes) die ook in staat zijn hun kleur te veranderen. De redenen waarom dieren verkleuren verschillen ook. De meeste verkleuringen hebben een camouflerend en beschermend doel. De dieren vallen minder op en kunnen zich zo beter verstoppen voor vijandelijke dieren. Bij de kameleon ligt dit echter anders!
Verkleuring verschilt van wat veel mensen denken
Kameleons zijn door hun veranderende kleuren vaak dieren die tot de verbeelding spreken. Niet zelden maken ze dan ook deel uit van films, commercials en tekenseries. Hier wordt echter veelal het beeld geschetst dat deze reptielen in een paar seconden alle kleuren van de regenboog tonen. In werkelijkheid is dit niet waar. De verkleuring neemt veel meer tijd in beslag, meestal een paar minuten tot zelfs een uur. Daarnaast kan niet iedere kameleon iedere willekeurige kleur aannemen. Ieder dier heeft een aantal kleurstellingen waarnaar hij kan transformeren naargelang zijn “mood”.
Waarom verkleurt een kameleon?
In tegenstelling tot wat veel mensen denken verkleuren kameleons niet hoofdzakelijk om zich te verstoppen. Ze nemen andere kleuren aan om zo te communiceren met soortgenoten. Met behulp van hun kleur geven ze aan of ze boos zijn of dat ze bijvoorbeeld over willen gaan tot paring.
Boze kameleons krijgen felle kleuren. Wanneer twee kameleons elkaar felle kleuren tonen, zijn dat kleuren waarmee ze aangeven over te gaan tot een aanval. Een gevecht volgt. Één van de dieren zal zich uiteindelijk gewonnen geven en verandert snel van kleur naar een grijsbruine of zelfs zwarte tint. Dit is een signaal voor de tegenstander dat hij gewonnen heeft en hij zal de tegenstander laten vluchten.
Kleurveranderingen treden ook op in tijden van paring. Vrouwtjes geven met hun kleurstelling aan interesse te hebben in een makkelijke kameleon. De kleuren tonen dat ze vruchtbaar is en interesse heeft om te paren. Mannetjes veranderen op hun beurt van kleur om indruk te maken op vrouwelijke soortgenoten. Heeft er bevruchting plaatsgevonden? Dan verandert de kleur terug en is voor ieder ander mannetje duidelijk dat dit vrouwtje al eitjes bij zich draagt.
Ook valt uit de kleurstelling af te lezen of een dier ziek is. Wanneer het reptiel zich niet goed voelt of gewond is, tonen ze vaak andere kleuren dan gezonde soortgenoten.
Tot slot heeft de omgevingstemperatuur een grote invloed. Reptielen zijn koudbloedige dieren. Kenmerkend voor koudbloedige dieren is dat ze niet zelf hun lichaamstemperatuur kunnen regelen. Ze nemen de omgevingstemperatuur aan en zijn dus altijd ongeveer even warm als de omgeving waarin ze leven. Temperatuurverschillen zorgen ook voor de veranderende kleurstellingen van kameleons. Wanneer deze dieren willen opwarmen in de zon verkleurt de huid naar een donkerdere kleur waardoor ze sneller warm worden. Worden ze te warm, dan verandert de kleur naar een lichtere tint zodat veel van het zonlicht gereflecteerd wordt en het dier het niet te warm krijgt. Leuk gevolg is dat in sommige gevallen een kameleon tweekleurig wordt: de kant in de schaduw is veel donkerder dan de kant die aan de zon blootgesteld is.
Betekenis kleuren
Aan de kleuren van de kameleon is dus veel af te lezen omtrent zijn mood. Hieronder een aantal van de meestvoorkomende kleuren en hun mogelijke betekenis:
- Donker van kleur, bijna zwart: ziek, angstig, overgave (strijd verloren)
- Felle kleur: boos, klaar voor aanval
- Felgekleurde vlekjes: vijanden of soortgenoten afschrikken
- Geel, blauw, roze (vrouwtje): mogelijk zwanger (toont mannetje dat ze niet beschikbaar meer is)
- Basiskleur / schutkleur: op zijn gemak, slapen, comfortabel warm
Hoe verkleurt een kameleon?
Het geheim van de capaciteit om van kleur te veranderen is te vinden in de huid van het reptiel. De huid bevat pigmenten, kleurstoffen. Pigmenten komen in de natuur veelvuldig voor en kunnen allerlei kleuren hebben: ze zitten in bloemen en planten, koraal en bijvoorbeeld in de vleugels van vlinders.
Bij de kameleon bevatten de verschillende huidlagen veel van deze pigmenten. Daarnaast bevat de huid verschillende lagen van kristalhoudende cellen. Door deze cellen te ontspannen of juist op te rekken, kan de golflengte van het weerkaatste licht veranderen. Het gevolg is dat verschillende lichtkleuren geabsorbeerd worden, hoewel andere kleuren juist gereflecteerd worden. Bij ontspannen huid liggen de kristallen dicht op elkaar en wordt een blauw licht gereflecteerd. In combinatie met de pigmenten in de huid vormt zich een kleurstelling. Bij gele pigmenten zal een groene kleur zichtbaar worden.
De kleurpigmenten in een huidcel worden chomatoforen genoemd. Deze zijn in verschillende kleuren mogelijk: er zijn chromatoforen die de kleuren rood, geel of oranje maken en andere kunnen blauw, zwart of wit kleuren. Doordat niet ieder type kameleon alle chomatoforen voor iedere kleurstelling in de huidcellen aanwezig heeft, kan een kameleon dus niet alle mogelijke kleuren aannemen.
Een kameleon is dus een hoogstaand stukje natuur! De kleur van de dieren zegt veel over hun gemoed. Maar bovenal maakt de verandering in kleur van de kameleon een zeer boeiend reptiel!