De eikelmuis is een knaagdier uit de familie van slaapmuizen. De muis heeft een kaneelbruine vacht. De buik, de wangen, kin en de pootjes zijn wit tot geelwit van kleur. Het gezicht van de eikelmuis wordt gekenmerkt door een soort ‘masker’, bestaande uit een zwarte, dikke oogstreep tot voorbij onder het oor. De oren van de eikelmuis zijn vrij groot. De dunne huid van de staartwortel wordt bij stress zo strak gespannen dat de eikelmuis deze vrij makkelijk kan verliezen. Waarschijnlijk dient dit als afleidingsmanoeuvre tegen vijanden.
Voedsel
Eikelmuizen leven voornamelijk van noten, vruchten, zaden, knoppen, insecten en slakken, maar ze eten ook eieren en jonge dieren. Onderzoekers hebben verscheidene malen waargenomen dat eikelmuizen zelfs andere muizen, zoals bosmuizen, huismuizen en rosse woelmuizen vanuit een hinderlaag overvielen en doodden.
Nest
Eikelmuizen leven voornamelijk aan randen van loofbossen in glooiend gebied, het liefst begroeid met eiken, maar ze komen ook voor in naaldbossen, boomgaarden en zelfs tuinen en in huis.
Zoals alle andere slaapmuizen zijn eikelmuizen nachtdieren. De dag brengen ze door in een zelfgemaakt, rond, dubbel gelaagd nest gemaakt van mos of van bladeren en bedekt met mos, veren en vacht. Ook gebruiken ze het nest van een eekhoorn of een vogel, die ze naar eigen wensen aanpassen en vaak voorzien van een eigen gebouwde, waterdichte overkapping van takken, (verse) bladeren en vacht. Het nest wordt aangelegd in struiken, braamstruweel, boomholten, klimop of in ondergrondse, bestaande holen. Eikelmuizen graven zelf geen holen.
De eikelmuis is een rovertje. Meer dan andere soorten muizen overvalt deze muis nesten van vogels, maar ook van andere muizen. Naast noten, vruchten, zaden, slakken en insecten eten ze naar verluid ook meer dierlijk voedsel dan andere muizen. Eikelmuizen profiteren graag van andermans bouwsels. Zo maken ze gebruik van autowrakken, oude kastjes, maar ook nesten van vogels, die ze vervolgens ombouwen tot deze voldoen aan de eisen van de eikelmuis. In de winter maken ze ook nesten in de buurt van menselijke spullen. Zo liggen ze op zolders en in nestkastjes.
Voortplanting
Vermoed wordt dat eikelmuizen elkaar meer opzoeken wanneer de winterslaap nadert en dat ze weer uit elkaar groeien wanneer deze voorbij is. Dat is wel te verklaren, want na de winterslaap volgt de paartijd. Een vrouwtje kan een of twee keer per jaar een worp krijgen. Per worp krijgt de moedermuis vier of vijf jongen. Deze jongen blijven dichtbij de moeder en volgen haar op de voet wanneer ze op zoek gaat naar eten. Wanneer moeders met haar kinders op pad gaat, lopen ze netjes in een rijtje aaneen!